सुनीता विल्यम्स यांच्या अंतराळ प्रयोगात रोपांची वाढ पृथ्वीपेक्षा वेगाने…काय आहे यामागचे रहस्य....!

 Indian-origin astronaut Sunita Williams safely returned to Earth on March 19 after spending 286 days in space."

भारतीय वंशाच्या अंतराळवीर सुनीता विल्यम्स 286 दिवस अंतराळात घालवल्यानंतर 19 मार्च रोजी पृथ्वीवर सुखरूप परतल्या. 

आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकातील (आयएसएस) या प्रदीर्घ मोहिमेदरम्यान, सुनीता विल्यम्स आणि त्यांच्या सहकारी बुच विलमोर यांनी तब्बल 900 तास संशोधन कार्यात व्यतीत केले. विशेषतः, त्यांनी शून्य गुरुत्वाकर्षणाच्या परिस्थितीत रोपांची वाढ कशी होते याचा सखोल अभ्यास केला. त्यांचे हे संशोधन भविष्यातील अंतराळ शेती आणि दीर्घकालीन अंतराळ मोहिमांसाठी अत्यंत महत्त्वाचे ठरणार आहे. 

​अंतराळवीर सुनीता विल्यम्स यांनी आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर (ISS) विविध वैज्ञानिक प्रयोगांमध्ये सहभाग घेतला आहे. तथापि, उपलब्ध माहितीनुसार, त्यांनी ISS वर विशिष्ट पिकांची लागवड केली असल्याचे स्पष्टपणे नमूद केलेले नाही. अंतराळात पिके उगवण्याचे प्रयोग NASA आणि इतर अंतराळ संस्थांनी केले आहेत, ज्यामध्ये विविध प्रकारच्या पानसडीच्या भाज्या आणि फुले यांचा समावेश आहे.​ 

अंतराळातील पिकांची वाढ आणि तिचे पृथ्वीवरील वाढीशी तुलना: 

अंतराळातील मायक्रोग्रॅव्हिटी (अत्यल्प गुरुत्वाकर्षण) वातावरणात पिकांच्या वाढीवर विविध परिणाम होतात. गुरुत्वाकर्षणाच्या अभावामुळे पिकांच्या पेशींमध्ये काही बदल होऊ शकतात, ज्यामुळे काही बाबतीत वाढीचा वेग वाढू शकतो, तर काही बाबतीत तो कमी होऊ शकतो. उदाहरणार्थ, काही प्रयोगांमध्ये असे आढळले आहे की मायक्रोग्रॅव्हिटीमध्ये पानांची आणि फुलांची रचना वेगळी होते, आणि काही प्रकरणांमध्ये पिकांची वाढ जलद होते. तथापि, हे परिणाम पिकांच्या प्रकारानुसार आणि इतर पर्यावरणीय घटकांनुसार बदलू शकतात.​ 

अंतराळातील पिकांच्या वाढीवर प्रभाव टाकणारे घटक: 

• गुरुत्वाकर्षणाचा अभाव: पृथ्वीवरील गुरुत्वाकर्षणाच्या तुलनेत अंतराळातील मायक्रोग्रॅव्हिटीमुळे पिकांच्या पेशींमध्ये द्रवांचे वितरण बदलते, ज्यामुळे त्यांच्या वाढीवर परिणाम होतो.​ 

• प्रकाश आणि तापमान: अंतराळ स्थानकावर प्रकाश आणि तापमान नियंत्रित केले जातात, परंतु ते पृथ्वीवरील नैसर्गिक परिस्थितीपेक्षा वेगळे असू शकतात, ज्यामुळे पिकांच्या प्रकाशसंश्लेषण प्रक्रियेवर आणि वाढीवर परिणाम होतो.​ 

• कार्बन डायऑक्साइडची पातळी: अंतराळ स्थानकातील कार्बन डायऑक्साइडची पातळी पृथ्वीवरील वातावरणापेक्षा जास्त असू शकते, ज्यामुळे पिकांच्या प्रकाशसंश्लेषण दरात बदल होऊ शकतो.​ 

अंतराळातील वृक्ष लागवडीचे रहस्य 🌱🚀

अंतराळात झाडे वेगाने वाढतात यामागे काही अद्भुत वैज्ञानिक कारणे आहेत. पृथ्वीवरील झाडे गुरुत्वाकर्षणाच्या प्रभावामुळे मुळांनी खाली आणि खोडाने वर वाढतात, पण अंतराळातील मायक्रोग्रॅव्हिटीमध्ये ही दिशा ठरलेली नसते. त्यामुळे झाडे चारही दिशांना वाढण्याचा प्रयत्न करतात, ज्यामुळे त्यांच्या पेशींमध्ये जलद विभाजन होऊन वाढ अधिक वेगाने होते.

मुख्य वैज्ञानिक कारणे:

1. गुरुत्वाकर्षणाचा अभाव: पृथ्वीवर झाडे गुरुत्वाच्या विरुद्ध वाढतात, पण अंतराळात हे निर्बंध नसल्यामुळे वाढीचा वेग बदलतो.

2. कार्बन डायऑक्साइडची अधिक उपलब्धता: आंतरराष्ट्रीय अंतराळ स्थानकावर (ISS) CO₂ ची पातळी पृथ्वीच्या तुलनेत अधिक असते, ज्यामुळे प्रकाशसंश्लेषण जलद होते.

3. विशेष LED प्रकाश: नैसर्गिक सूर्यप्रकाशाऐवजी विशिष्ट तरंगलांबीचे LED दिवे वापरले जातात, जे झाडांसाठी परिपूर्ण प्रकाश देतात.

4. मायक्रोग्रॅव्हिटीतील पाणी आणि पोषण: पृथ्वीवर मुळांपर्यंत पोहचण्यासाठी पाणी खाली वाहते, पण अंतराळात ते सूक्ष्म थेंबांच्या स्वरूपात झाडाच्या प्रत्येक भागात समान प्रमाणात पोहोचते.

निष्कर्ष: 

अंतराळातील पिकांच्या वाढीवर विविध घटकांचा प्रभाव पडतो, आणि काही प्रकरणांमध्ये वाढीचा वेग पृथ्वीवरील परिस्थितीपेक्षा जास्त किंवा कमी असू शकतो. अंतराळात अन्न उत्पादनाच्या दृष्टीने हे प्रयोग महत्त्वाचे आहेत, कारण भविष्यातील दीर्घकालीन अंतराळ मोहिमांसाठी स्वयंपूर्ण अन्नपुरवठा आवश्यक आहे.

अश्याच प्रकारच्या नवनवीन ताज्या घडामोडी सरकारी खाजगी नोकरी संदर्भात व कृषी आणि विज्ञान संदर्भात विस्तृतपणे माहिती जाणून घेण्यासाठी आमच्या सरकारी माहिती गड या संकेस्थळाला व्हिजिट आणि उजव्या बाजूला जी whatsapp बटन दिसत आहे तिला क्लिक करून आमच्या whatsapp group जॉईन करा.....