"का घालतात स्त्रिया वडाभोवती सात फेरे? जाणून घ्या वटपौर्णिमेच्या पूजेमागचं शाश्वत प्रेम आणि पुरातन रहस्य…

 "Why do women walk seven circles around the sacred Banyan tree? Discover the eternal love and ancient mystery behind the Vat Purnima ritual…"

🌕 वटपौर्णिमा – निष्ठेच्या अमर प्रेमाची कहाणी 

भारतीय संस्कृतीत अनेक सण, व्रते आणि परंपरा प्राचीन काळापासून चालत आलेल्या आहेत. 

त्यामागील श्रद्धा, मूल्यं आणि भावनिक गहिवर आजही लाखो कुटुंबांच्या मनामनात जपला जातो. त्यापैकीच एक पवित्र आणि अपूर्व व्रत म्हणजे वटपौर्णिमा. सौभाग्यवती स्त्रिया आपल्या पतीच्या दीर्घायुष्यासाठी श्रद्धेने आणि भक्तिभावाने हे व्रत करतात. मात्र या परंपरेमागे एक अत्यंत प्रेरणादायी आणि धर्मग्रंथात स्पष्टपणे नमूद केलेली सत्यकथा आहे – सावित्री आणि सत्यवानाची.

ही कथा महाभारताच्या वनपर्वात (अध्याय २९४ ते २९९) आलेली आहे.

🔹 पवित्र प्रेमाची सुरुवात

मद्रदेशाचा राजा अश्वपती अनेक वर्षांपासून संतानप्राप्तीसाठी देवी सावित्रीची उपासना करत होता. अखेर त्याला एक तेजस्वी कन्या प्राप्त झाली, आणि तिला देवीच्या नावावरून "सावित्री" असं नाव दिलं. सावित्री मोठी झाली तशी तिचं रूप, बुद्धिमत्ता, आणि संयम पाहून लोक थक्क होऊ लागले. तिचं रूप इतकं तेजस्वी होतं की पुरुष तिच्याशी विवाह करण्यास पुढे येत नसत – ते स्वतःला तिच्यायोग्य समजतच नसत.

अश्वपती राजाने तिच्या विवाहासाठी स्वयंवराचे आयोजन करायचा विचार केला, परंतु सावित्रीने स्वेच्छेने पती शोधायचं ठरवलं. ती वनात फिरू लागली आणि तिथे तिला भेटतो सत्यवान – एक अत्यंत सद्गुणी, धर्मनिष्ठ तरुण, परंतु अंध झालेल्या आणि राज्यच्युत झालेल्या राजा द्यमत्सेनाचा मुलगा.

🔹 भविष्याचा इशारा

सावित्रीने सत्यवानाला पती म्हणून निवडल्यावर, नारद मुनी अश्वपती राजाला एक गंभीर गोष्ट सांगतात –

“सत्यवान हा उत्तम आहे, पण त्याचं आयुष्य अवघं एक वर्ष उरलं आहे.”

हे ऐकून राजाचा चेहरा पडतो. तो सावित्रीला समजावतो. पण सावित्री ठामपणे उत्तर देते:

“मी एकदाच पती निवडते, आणि एकदाच पती स्वीकारते. माझा पती सत्यवानच राहील.”

सावित्रीचा निर्धार पाहून अखेरीस सत्यवानाशी तिचा विवाह होतो. विवाहानंतर ती सासरच्या अरण्यात जाऊन राहू लागते आणि सासू-सासऱ्यांची सेवा करीत जगते.

🔹 मृत्यूचा दिवस आणि सावित्रीचं धैर्य

विवाहाला बरोब्बर एक वर्ष झाल्यावर ती दिवस येतो – ज्येष्ठ शुद्ध पौर्णिमा. सावित्री तीन दिवस आधीपासून उपवास करत होती. त्या दिवशी ती सत्यवानासोबत जंगलात जाते, जिथे तो लाकूड तोडत असतो. अचानक त्याला चक्कर येते आणि तो तिच्या मांडीवर डोके ठेवून मृत्यू पावतो.

तेवढ्यात यमराज येतात आणि सत्यवानाचा प्राण घेऊन जातात. पण सावित्री त्यांच्यामागे चालू लागते. यम तिला थांबवतात. पण ती थांबत नाही. ती भक्ती, तर्क, नम्रता आणि चातुर्य यांच्या माध्यमातून यमराजाला प्रभावित करते.

🔹 यमराजाचा पराभव आणि वरदान

यम तिला विचारतात – “तू जे मागशील ते देईन, पण परत फिर.”

सावित्री मागते:

सासऱ्याला पूर्वीचं राज्य पुन्हा मिळावं.

सासऱ्याला पुन्हा दृष्टी यावी.

तिच्या पोटी शंभर पुत्र जन्मावे.

यमराज हो म्हणतात. पण मग सावित्री चतुराईने विचारते –

“हे मुलं कोणाशी जन्मतील? जर मी विधवा असेन तर?”

यम थक्क होतो. अखेरीस तो सत्यवानाचा प्राण परत करतो.

🔹 अमरत्वाचं प्रतीक – वडाचं झाड

ही संपूर्ण घटना वडाच्या झाडाखाली घडली होती. म्हणून सावित्रीने याच झाडाला साक्षी ठेवून प्रार्थना केली होती. म्हणूनच वडाचे झाड अमरत्वाचे, दीर्घायुष्याचे आणि नात्यांच्या दृढतेचे प्रतीक मानले जाते.

🔹 आजच्या काळात वटपौर्णिमा

आजही विवाहित स्त्रिया वटपौर्णिमेच्या दिवशी वडाच्या झाडाची पूजा करतात, त्याभोवती सूत गुंडाळून प्रदक्षिणा घालतात, आणि सत्यवान-सावित्रीच्या कथेचं श्रवण करतात. त्या उपवास करतात आणि आपल्या पतीच्या आयुष्याची प्रार्थना करतात.

🌟 उपसंहार

वटपौर्णिमा ही केवळ एक धार्मिक परंपरा नाही. ती एक स्त्रीच्या निष्ठेची, समर्पणाची आणि बुद्धीची कसोटी आहे. सावित्रीच्या धैर्याने, विश्वासाने आणि नम्रतेने मृत्यूसारखी गोष्टही मागे हटवली – ही एक अत्यंत प्रेरणादायी गोष्ट आहे.

वटपौर्णिमा म्हणजे श्रद्धा, संयम, प्रेम, आणि नात्यांचा उत्सव आहे.

ती एक अशी परंपरा आहे जी आजही लाखो स्त्रियांना धैर्य, शांती आणि नात्यांची शाश्वतता शिकवते.